Η αφορμή για τον αποψινό πίνακα ήταν ένας άλλος που χαράχθηκε σε προηγούμενες εργασίες από τον αδελφό Β.Β. σχετικά με το ιερό τρίγωνο και το απρόφερτο όνομα και ο διάλογος που επακολούθησε. Το θέμα αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο και πολύπλοκο γιατί πέραν των όποιων “εσωτερικών” αναζητήσεων και ερμηνειών, η έννοια του αρχέτυπου συμβόλου που εμπεριέχει όλες τις σημασίες και του γενεσιουργού “τίποτα” που δημιουργεί το πάν έχει δώσει γόνιμη τροφή σε πάμπολλες πτυχές της παγκόσμιας φιλοσοφία και της σύγχρονης επιστήμης.
Μπορεί κατ’εξοχήν λοιπόν να το αναλογίσουμε με τα άπειρα πέπλα της Ίσιδος και ο αδελφός Β.Β. μας φανέρωσε ή καλύτερα μας περιέγραψε κάποια από αυτά.
Μιλώντας λοιπόν για αναλογίες εισέρχομαι στον αποψινό μου πίνακα που έχει τίτλο, o Παράδεισος των Συμβόλων, Αλληγορία και Πραγματικότητα.
Οι τρεις πρώτοι τεκτονικοί βαθμοί αδελφοί μου ονομάζονται Συμβολικοί και εμείς τώρα βρισκόμαστε σε μια συμβολική τεκτονική στοά. Γιατί ονομάζεται έτσι; Γιατί αφενός η ίδια η Τεκτονική Στοά ως χώρος, ιδέα, λειτουργικότητα, οντότητα στον χώρο και χρόνο, είναι ένα σύμβολό και αφετέρου διδάσκει και αποκαλύπτεται στον νεόφυτο αδελφό αποκλειστικά και μόνο δια συμβόλων.
Και εδώ πρέπει να υπενθυμίσω τον παλαιό ορισμό του τεκτονισμού που είναι ιδιότυπο σύστημα ηθικής καλυπτόμενο δι αλληγοριών και αποκαλυπτόμενο δια συμβόλων.
Η τεκτονική σκέψη και φιλοσοφία αδελφοί μου μεταφέρεται μέσω συμβόλων. Όλα τα τεκτονικά εργαλεία, σφύρες, γνώμονες και επιπλέον τα κοσμήματα και τα εμβλήματα της στοάς, δεν είναι παρά σύμβολα που περιμένουν υπομονετικά τον κάθε νέο αδελφό να τα παρατηρήσει και να τα κατανοήσει. Και αυτό που θα κατανοήσει, οι έννοιες που θα γίνουν κτήμα του, θα τον καθοδηγήσουν στη μακρά τεκτονική διαδρομή της μύησης, της προσωπικής βιωματικής εμπειρίας.
Τα ίδια τα Τυπικά μας, οι ορισμένες κινήσεις, στάσεις, ήχοι, λέξεις και φράσεις δεν αποτελούν παρά πολύπλοκα σύμβολα. Σύμβολα που αν τα αντιληφθούμε και συνομιλήσουμε μαζί τους μπορούν κατ’ αρχάς να προτείνουν τρόπους χρήσης στη ζωή και τις επιλογές μας.
Αν τα αντιμετωπίσουμε ως “σήματα” ως μονοδιάστατες δηλαδή εικόνες χωρίς άλλο νόημα, τότε θα οδηγηθούμε σε μια επιφανειακή ηθική ερμηνεία και στην πορεία μας στους επόμενους βαθμούς θα υπάρξει σύγχυση και παρανόηση. Και τότε και τελικά όπως δυστυχώς πάρα πολλές φορές συμβαίνει, θα αντιμετωπιστούν τα Τυπικά μας ως βαρετά κείμενα χωρίς πρακτική σημασία στη σύγχρονη ζωή μας.
Ανέφερα σήμα και σύμβολο. Να υπενθυμίσω απλά ότι το σήμα έχει μια και μόνη έννοια για παράδειγμα η κόκκινη πινακίδα που ξέρουμε ότι απαγορεύει τη διέλευση από τον δρόμο που την συναντάμε. Αντίθετα το σύμβολο έχει πολλαπλή και πολυεπίπεδη σημασία.
Το σύμβολο έχει κοινό με το σήμα μόνο την εικόνα (το συμβολίζον, το σημαίνον), αλλά υποδηλώνει περισσότερες και πολυεπίπεδες έννοιες, ( συμβολιζόμενα, σημαινόμενα). Σύντομα μπορώ να προσθέσω ότι προσκαλούν τον εσωτερικό κόσμο του παρατηρητή σε συμμετοχή, εμβάθυνση και ανέλιξη. Παράδειγμα κοινό: Η βαθιά συγκίνηση που νοιώθει κάποιος μπροστά στη σημαία και την ανάκρουση του εθνικού του ύμνου δεν αφορά το προφανές σημαίνον, δηλαδή το πανί ή την τυπωμένη εικόνα και τις νότες . Τα αισθήματα ενότητας με τον κάθε άγνωστο συμπατριώτη, τα αισθήματα ενθουσιασμού και υπερηφάνειας που πλημμυρίζουν, κάνουν κατανοητό ότι ο συνδυασμός συμβόλων είναι που ωθεί τον παρατηρητή σε ένα άλλο επίπεδο πραγματικότητας που αλλιώς δεν θα ήταν προσιτό.
Για τους νεότερους που είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα σύμβολα περιέχουν συμπιεσμένα δεδομένα και αποκαλύπτονται ανάλογα με το επίπεδο γνώσης ή καλύτερα πληροφόρησης και αντίληψης που έχει κατακτήσει ο παρατηρητής.
Γιατί πληροφόρηση; Γιατί τα σύμβολα φτιάχτηκαν σε άλλες εποχές και περιέχουν πληροφορίες από κοινωνίες που λειτουργούσαν με διαφορετικό πλαίσιο και άλλες εμπειρίες, αντιλήψεις και γνώσεις Έτσι αν δεν γνωρίζουμε το πλαίσιο αυτό δεν μπορούμε να τα ερμηνεύσουμε.
Σαν να έχουμε ένα παλιό αρχείο κομπιούτερ που κανένα λειτουργικό δεν μπορεί πια να το ενεργοποιήσει.
Να δώσω ένα παράδειγμα σχετικά και με το όνομα της Στοάς μας, του “Προμηθέα”; Αν βλέπουμε το σύμβολο της κλεμμένης φωτιάς σε σχέση με την ελεύθερη γνώση αλλά δεν ξέρουμε την ιστορία του Προμηθέα, τότε ή δεν θα μας λέει απολύτως τίποτα, ή μπορεί να δημιουργήσει πολλές παρεξηγήσιμες ή άσχετες ερμηνείες που θα είναι όπως ανέφερα και πριν επιφανειακές, ή μόνον ηθικές και μπορεί να προκαλέσουν μόνο παρανόηση και σύγχυση. Και αυτό είναι κάτι που μας διαφεύγει και συμβαίνει πολλές φορές όταν ασχολούμαστε με σύμβολα.
Τέλος, τα σύμβολα έχουν μεγάλη σχέση με τις αλληγορίες που εμπεριέχουν σύνολα συμβόλων και όπως λέει και ο αρχαίος ορισμός του τεκτονισμού, η αλληγορία κρύβει και για να προστατέψει πράγματα υπονοώντας και προετοιμάζοντας τον παρατηρητή για την αποκάλυψη, ενώ τα σύμβολα φανερώνουν ανάγοντας σταδιακά τον παρατηρητή από το προφανές, το υλικό συμβολιζόμενο, στο υπεραισθητό και το βίωμα.
Συνοψίζοντας θα ήθελα να πω ότι όλοι αντιλαμβανόμαστε πως αν κάποιος αδελφός λαμβάνει τεκτονικούς βαθμούς χωρίς να μελετά και να αντιλαμβάνεται τον συμβολισμό τους, τότε κάποια στιγμή αν είναι συνειδητός θα κατανοήσει ότι τον συντρίβει το βάρος των πολλών και διαφορετικών συμβόλων και αλληγοριών των βαθμών που θα αδυνατεί πλέον να παρακολουθήσει.
Στον Συμβολικό τεκτονισμό, που αφορά τους 3 πρώτους βαθμούς, η απεικόνιση των συμβόλων και αλληγοριών του βαθμού που μας παρουσιάζει την απεικόνιση της υπαρκτικής τάξης, του κόσμου του διαφορετικού βαθμού στον οποίο κάθε φορά λειτουργεί η Στοά είναι ο Πίνακας Χάραξης.
Αυτός βρίσκεται στον μοναδικό χώρο- ταμπού,
στο μοναδικό Άβατο σημείο της Στοάς.
Επί του Μωσαϊκού Δαπέδου.
Επανέρχομαι λοιπόν στην αφορμή του πίνακα μου, δηλαδή την εργασία του αδελφού μας για να πω ότι όταν αναφερόμαστε σε αρχαία λέξη -σύμβολο, συνήθως προσπαθούμε με τη δυτική συγκρότησή μας, όπως αναπτύχθηκε τα τελευταία 2000 χρόνια να αναζητούμε ερμηνείες σε λέξη – ρίζα, αναλογίες κλπ. Αυτή είναι η ορθολογιστική προσέγγιση δυο χιλιετιών που έχει δημιουργήσει μια πανίσχυρη παράδοση και βεβαίως καλώς υπάρχει.
Όμως εδώ θα σας θυμίσω το πλαίσιο δημιουργίας του κάθε συμβόλου στο οποίο ήδη αναφερθήκαμε. Επομένως όταν το αντικείμενό μας είναι λέξη προερχόμενη από την προχριστιανική εποχή πρέπει να γνωρίζουμε ότι στην ανατολική μεσόγειο και όπως μάλιστα διαμορφώθηκε την ελληνιστική περίοδο και στον εβραϊκό μυστικισμό, που είναι κατά το πλείστον παιδί αυτής της νεοπλατωνικής περιόδου, σημασία δεν έχει η λέξη αλλά ο ήχος, που με μεγάλη προσοχή – για λόγους που δεν είναι της παρούσης- θα το πω και γράμμα.
Υπάρχει μια παλιά ερμηνευτική μέθοδος ερμηνείας που βοηθά να κατανοήσουμε πως απελευθερώνονται οι πληροφορίες που περιέχει ένα σύμβολο και πως μεταφέρεται η δύναμή τους στη ζωή μας. Γιατί το ζητούμενο δεν είναι μόνο η ερμηνεία του συμβόλου αλλά και η σχέση με τη σημερινή, την παρούσα ζωή μας.
Αυτή η μέθοδος που μας φτάνει από μεσαιωνικά κείμενα λέγεται ότι αποκαλύπτει την πλήρη εικόνα του Παράδεισου και έτσι ονομάζεται «Παράδεισος»!
Τι σημαίνει Παράδεισος; Πολλοί πιστεύουν ότι είναι αρχαία σημιτική ή περσική λέξη και σημαίνει κλειστός κήπος ή κατάφυτος τόπος αναψυχής και διασκέδασης. Άλλοι υποστηρίζουν ότι έχει προέλευση ινδοευρωπαϊκή από το Paradesha που σημαίνει υπέρτατη γη.
Επιλέξτε όποια ερμηνεία σας αρέσει. Συμβολικά είναι παρόμοιες.
Η λέξη Παράδεισος είναι PARDES.
Στις αρχαίες γλώσσες της ανατολής και στην Εβραϊκή δεν έγραφαν φωνήεντα άρα η λέξη έχει τέσσερα γράμματα, PRDS. Ως ακρωνύμιο μας δίνονται τέσσερις λέξεις που μας εξηγούν τον τρόπο ερμηνείας ενός σύμβολου . Και ως παράδειγμα θα δούμε αυτόν τον τρόπο σε αντιστοιχία με το γνωστό σε όλους μας σύμβολο σύμβολο της Κιβωτού του Νώε.
1- Πρώτο γράμμα το Π, και η λέξη P’shat . Σημαίνει επιφάνεια και είναι η απλή, η κυριολεκτική, η επιφανειακή έννοια. Ποιος είπε και έκανε τι, με ποιον, πώς και τι προέκυψε από αυτό. Δηλαδή αποδίδει την προφανή πραγματικότητα ή το πραγματικό. Ας το δούμε στο σύμβολο της Κιβωτού του Νώε, μια ιστορία που όλοι την γνωρίζουμε. Στην κυριολεκτική έννοια και για να ξεκινήσουμε πρέπει να ξέρουμε τι είναι το σύμβολο που εξετάζουμε, τι είναι μια Κιβωτός, φερ΄ ειπείν ποια διαφορά έχει η Κιβωτός από μια ψαρόβαρκα.
2- Με το δεύτερο γράμμα προκύπτει η λέξη Remez. Είναι η υπόδειξη το υπονοούμενο και οι νύξεις στην κρυμμένη, συμβολική ή αλληγορική έννοια του συμβόλου. Την έννοια πέρα από την κυριολεκτική και επιφανειακή ερμηνεία του συμβόλου. Οι αλληγορίες στη γλώσσα του κειμένου ανοίγουν δυνατότητες για να αντιληφθούμε ένα βαθύτερο νόημα. Στο σύμβολο της Κιβωτού λοιπόν πρέπει να ξέρουμε την ιστορία του Νώε για να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε τους αλληγορικούς συμβολισμούς.
3- Το τρίτο γράμμα, το Νταλετ σημαίνει Πύλη και η λέξη είναι το D’rash. Σημαίνει αναζήτηση και έρευνα και συγκριτική έννοια . Δια της πύλης περνάμε στο βαθύτερο ερμηνευτικό νόημα Και εκεί προστίθεται και ο εσωτερικός μας διάλογος που καλύπτει τις ελλείψεις και τις δυσκολίες του κείμενου, ο εσωτερικός μας διάλογος και η δρώσα φαντασία μας που εμπνέει και μπορεί να συμπληρώσει και να επεκτείνει το νόημα.
Επανερχόμενοι στην ιστορία της Κιβωτού, τι σημαίνει σήμερα για εμάς; Μας μιλά μόνο για το σθένος και την επιμονή απέναντι σε τρομακτικές θύελλες και πλημμύρες, ή μήπως απέναντι στη θεία μανία που ως άλλοι Προμηθείς πρέπει να σταθούμε όρθιοι και να δηλώσουμε τη στάση μας; Τι παίρνουμε τελικά από αυτή την ιστορία;
4- Τέλος είναι το “Sod”, είναι το μυστικό, το κρυμμένο. Το «μυστήριο» ή η εσωτερική / μυστικιστική έννοια που δίνεται με έμπνευση ή αποκάλυψη. Τι κρυμμένα νοήματα έχουν ενσωματωθεί στο κείμενο που θα μας βοηθήσουν να συσχετίσουμε το παρελθόν με το παρόν, να το κάνουμε δικό μας βίωμα που θα μας οδηγήσει σε ένα βήμα για το δικό μας αύριο; Και έτσι για παράδειγμα κατά τον εβραϊκό μυστικισμό, την Καμπαλά, η Κιβωτός αντιπροσωπεύει την τάξη που βγαίνει από το χάος και την επιβίωση της ψυχής μετά τον θάνατο. Στη χριστιανική εσχατολογία συμβολίζει τον Χριστό Σωτήρα.
Αν ξαναδούμε τα 4 επίπεδα και σε σχέση με τους Συμβολικούς βαθμούς υπενθυμίζοντας ότι κατά μια άποψη ο κάθε βαθμός ολοκληρώνεται δια του επόμενου. Το πρώτο P‘shat, είναι το επιφανειακό, η πραγματικότητα της στοάς μας. Πρέπει να την γνωρίσουμε δια του Τυπικού και των Συμβόλων. Όμως η πραγματικότητα είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή για να εισαχθούμε βαθύτερα στον κόσμο.
Χρειάζεται το δεύτερο επίπεδο, το Remez. Το υπονοούμενο ή αλληγορική έννοια , η αλληγορία.
Είμαστε πραγματικότητα (P‘shat) ή είμαστε αλληγορία (Remez); Να θυμίσω τον Κάφκα που έλεγε ότι ο πραγματικός κόσμος (όχι ο αισθητός) δημιουργείται από αλληγορίες.
Για να κάνουμε το απαραίτητο βήμα πρέπει εμείς και η αλληγορία να διαβούμε την Πύλη. Νταλετ είναι το Δέλτα αδελφοί μου, αυτό για το οποία φίλτατος αδελφός μας μίλησε στις προηγούμενες εργασίες. Έχοντας χτίσει το υπόβαθρο με τα προηγούμενα βήματα, η φαντασία μας και η έμπνευση θα αναπαραστήσει αυτό που λείπει, αυτό που χάθηκε, το απολεσθέν και αυτό είναι το απαραίτητο βήμα για την Αποκάλυψη του Διδασκάλου Τέκτονος.
Το βήμα προς την Αποκάλυψη που θα μπορούσα να το αποκαλέσω και βήμα προς την Ουτοπία. Το βήμα που φανερώνει τον απέραντο ωκεανό της δυνατότητας που είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτό πού θα μπορούσε κανείς να αποκαλέσει βιοτική μέριμνα.
Και έτσι θα μπορέσουμε να προσεγγίσουμε, το τέταρτο επίπεδο, το μυστικό ή το κρυμμένο.
Τώρα και για να ολοκληρωθεί η σύνδεση με τον προηγούμενο πίνακα, αυτά τα 4 επίπεδα, σύμφωνα με την μυστική παράδοση, αντιστοιχούν και στους 4 κόσμους που συγκροτούν τη δημιουργία και βεβαίως στα 4 διαφορετικά γράμματα του ιερού τετραγράμματου Γιοδ, Χε, Βαβ , Χε. Και αφού αναφερθήκαμε στον νεοπλατωνισμό εδώ υπάρχει και η αντιστοίχιση με την Τετρακτίδα από όπου προκύπτει η δεκάδα της Δημιουργίας δια των Ιερών Αριθμών.
Ας τα δούμε λοιπόν με την ίδια σειρά:
1- Στην επιφανειακή ερμηνεία αντιστοιχεί ο πρώτος κόσμος (Assiah). Προσοχή δεν είναι ο Υλικός κόσμος της εκκοσμικευμένης καθημερινότητας. Έχει γίνει ένα βήμα πάνω από αυτόν. Δια της δράσης και του συναισθήματος αποκαλύπτεται η ζωτική δύναμη που υπάρχει εντός του φυσικού σώματος και γίνεται αντιληπτή ως ιδιαίτερη ύπαρξη η θεία παρουσία. Αναφέρεται στο χαμηλό Χε , την Επέκταση προς όλες τις Διαστάσεις και τη δράση του Θηλυκού στοιχείου.
2- Στην αλληγορική ερμηνεία αντιστοιχεί ο δεύτερος κόσμος (Yetzirah) . Είναι ο κόσμος του Σχηματισμού ή της Διαμόρφωσης. Οι απλές σημασίες με την αλληγορία οδηγούν δυνητικά στην αντίληψη των αρχετυπικών μορφών και την κατανόηση του εντός πνεύματος. Αναφέρεται στο γράμμα Βαβ και σε αυτόν το αμυδρό Φως έχει αρχίσει να εμφανίζεται. Εδώ κυριαρχεί το Αρσενικό στοιχείο που αποκαλύπτει τη Γνώση.
3- Αναζητώντας σταθερά διαβαίνουμε την Πύλη ((από το «αισθητό», όπου μέχρι τώρα λειτουργούσαμε, στο «επέκεινα») και ιδού ο τρίτος κόσμος (Beri’ah). Είναι ο κόσμος της Δημιουργίας. Η θεία πνοή στην ανθρώπινη ψυχή, η εσωτερικοποίηση της δυνατότητας που όλοι έχουμε. Αντιστοιχεί στο υψηλό Χε , την επέκταση προς όλες τις διαστάσεις, τη διάνοια και το Θηλυκό στοιχείο στο Παλάτι.
4-Τέλος το μυστικό, το μυστήριο, οδηγεί στον Κόσμο των Εκπορεύσεων ή της Εγγύτητας (Atziluth) Είναι το μυστικό που οδηγεί στην κατανόηση της Ζωής που συμπεριλαμβάνει Ψυχή και Πνευματική συνειδητοποίηση. Αντιστοιχεί στο γράμμα Γιοδ, και εδώ δεν υπάρχει Διάσταση. Εδώ γίνεται ορατό το Πρώτο Φως και το Αρσενικό εγκαθίσταται στο Παλάτι.
Και βεβαίως υπάρχει παραπέρα ένα ακόμα επίπεδο, του Πρώτου Αδάμ Κάδμου, του Πρωτόγονου Φάνη ή Πατρός Πατέρων. Εκεί που αποκαλύπτεται το Μυστικό εντός των Μυστικών και η Ουσία της Ένωσης. Να σημειώσω ότι όταν αναφέρω σε αυτό το κείμενο τη λέξη αποκάλυψη, αποκαλύπτεται κλπ δεν εννοώ ότι κάποιος εξηγεί ένα μυστικό αλλά περισσότερο μια βιωματική αποκάλυψη.
Ήδη το προανέφερα και είναι εύκολα κατανοητό αν φέρουμε όλα αυτά στην τεκτονική πορεία, ότι τα δυο πρώτα επίπεδα, Πραγματικότητα και Αλληγορία, είναι εντός των ορίων του Συμβολικού Τεκτονισμού, όριο που το προσεγγίζει και στο Τρίτο επίπεδο. Τα υπόλοιπα αφορούν κυρίως τον Φιλοσοφικό τεκτονισμό. Ο Συμβολικός κόσμος της Στοάς μας αποτελείται από τα σύμβολα και τις αλληγορίες που περιγράφονται στα Τυπικά μας. Ο Συμβολικός αυτός Παράδεισος, ο κλειστός ευτυχισμένος κήπος ή η υπέρτατη γη, ή το υπαρκτικό πεδίο που συγκροτούμε όποτε ανοίγει η Στοά μας, αποκτά υπόσταση από όλους τους αδελφούς και τον καθένα χωριστά που απαρτίζουν τη Στοά.
Κάθε φορά που ένας νέος μπαίνει στην ομάδα (τον δικό μας παράδεισο) μας προσφέρει τη διαφορετικότητα του, την αλληγορία της ύπαρξης του. Και γι αυτό πανηγυρίζουμε γιατί δι αυτού , της αλληγορίας και του συμβολισμού που δι αυτού θα υποστασιοποιηθεί , κάτι καινούργιο μπορεί να αναδυθεί και να πλουτίσει τις ζωές μας , την Στοά μας, την αδελφότητα και τον τεκτονισμό.
Και να συνεχίσουμε πνευματικά ακόμα πιο πλούσιοι την αέναη πορεία μας προ την Ανατολή.
Ι.Π.
2 σκέψεις για το “Ο Συμβολικός Παράδεισος, Αλληγορία και Πραγματικότητα”
Γιατι η εμβαθυνση γινεται με αλλαγη γλωσσας(μας παραπεμπεις στην εβραϊκη)την οποια δεν εχουμε διδαχτει και δε καταλαβαινουμε;
Η διδασκαλια αυτη δεν υπαρχει στην ελληνικη;αναφερεις στο παραδειγμα σου τον Προμηθεα,μιλας επισης για το “γραμμα”και καλα ως εδω σε ακολουθω,μετα αλλαζεις “κουλτουρα”και σε χανω.
Πως θα συνδιαλεχθουμε;
Αισθανομαι οτι κατι λειπει…
Πολύ ενδιαφέρον.