Η λέξη ευθύνη ή εύθυνα προέρχεται ετυμολογικά από την γνωστή μας ευθεία και σήμερα σημαίνει την υποχρέωση που έχει κανείς να πραγματοποιήσει κάτι, καθώς και το να δώσει λόγο για τα αποτελέσματα των πράξεων που απορρέουν από την εκτέλεση της υποχρέωσής του. Κατ’ επέκταση, σημαίνει οτιδήποτε αναλαμβάνει κανείς υπεύθυνα. Στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία, η έννοια εύθυνα είχε ιδιαίτερο σημασιολογικό περιεχόμενο, διότι σήμαινε το να κάνει κανείς το ευθύ, το σωστό, το ίσιο όπως λέγεται, για το οποίο και λογοδοτούσε στο τέλος.
Η λέξη συνέπεια στην νέα ελληνική, δηλώνει οτιδήποτε ακολουθεί λογικά ή και αναπόφευκτα μια σειρά πράξεων ή συλλογισμών. Δηλώνει επίσης τη συμφωνία ανάμεσα σε αυτά που δηλώνει ότι πρεσβεύει κανείς, που υπόσχεται ή υποχρεούται να κάνει και σε αυτά που πράγματι κάνει ή και ανάμεσα σε διαδοχικές πράξεις ή δηλώσεις του. Σημαίνει βέβαια και την ικανότητα κάποιου να τηρεί επακριβώς τις υποχρεώσεις του.
Συνήθως, πριν από κάθε λογής θάνατο γίνεται άθελά μας και η ανακεφαλαίωση.
Έτσι λοιπόν, προσερχόμενος προς μύηση, ο αμύητος υπογράφει την Κοινωνική του Διαθήκη
Τίνα τα προς ……….;
Τίνα τα προς ……….;
Τίνα τα προς ……….;
Συνήθως οι απαντήσεις είναι τόσο θετικές, που κανείς στην Ανατολή και τις στήλες δεν αρνείται την συνέχιση της διαδικασίας, και έτσι ο υποψήφιος μυείται σε Α° κατά τα κεκανονισμένα.
Η Κοινωνική Διαθήκη δεν είναι διόλου τυχαία διατυπωμένη, μόνο που ο υποψήφιος δεν το γνωρίζει ακόμα, όπως επίσης δεν γνωρίζει και τη συνέχεια. Η Κοινωνική Διαθήκη αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, μια υπεύθυνη δήλωση του ότι έχουμε υπάρξει υπεύθυνοι και συνεπείς στην κοινωνική μας αμύητη ζωή. Παρατηρούμε ότι μας ζητά αρκετά δεσμευτικές απαντήσεις, σε σοβαρότατους τομείς της δραστηριότητας και της ανθρώπινης υπόστασής μας, όπου δηλώνουμε υπεύθυνα – δηλαδή ευθέως, με ευθύνη – ότι έχουμε εκπληρώσει τα αναφερόμενα στη διαθήκη καθήκοντα – δηλαδή ότι υπάρχει συνέπεια ανάμεσα στις προθέσεις, τις δηλώσεις και τα έργα μας.
Παρατηρούμε ακόμη, ότι μέχρι εκεί, δεν υπάρχει καμία αναφορά ούτε στον Τεκτονισμό ούτε στους αδελφούς ούτε στη Στοά, και είναι πολύ φυσικό, διότι ακόμη δεν έχουν κοινοποιηθεί στον υποψήφιο οι έννοιες αυτές.
Ακολουθεί η τελετή μύησης, ένα είδος εισόδου σε έναν άλλο κόσμο, νέο και άγνωστο μέχρι τότε, με νόμους, αρχές, υποχρεώσεις, δικαιώματα, νέου τύπου σχέσεις και συνεπώς νέου τύπου ευθύνες, με νέου τύπου επακόλουθα (συνέπειες), όπου καλούμεθα σε νέου τύπου συνέπεια. Προς το τέλος της, αφού πρώτα ο μυούμενος έχει αντικρίσει τον πιο επικίνδυνο εχθρό του, τον εαυτό του, δίνονται μερικοί βαρύτατοι όρκοι, τόσο από τον μυούμενο όσο και από τους αδελφούς μέσω του Σεβασμίου Διδασκάλου.
Αναφέρω μερικά βασικά σημεία:
Ο νέος Τέκτονας αποκτά την ιδιότητα αυτή στα πλαίσια του παγκόσμιου Τεκτονισμού.
Ο νέος Τέκτονας ορκίζεται πίστη και υπακοή σύμφωνα και όχι αντίθετα προς τους νόμους του Αρχαίου και Αποδεδεγμένου Σκωτικού Τύπου.
Οι αδελφοί τον αναγνωρίζουν ως Τέκτονα και είναι έτοιμοι να σπεύσουν προς βοήθεια του για να υπερασπίσουν την ζωή και την τιμή του.
Ο νέος Τέκτονας υπόσχεται αγάπη και αρωγή στις ανάγκες των αδελφών του.
Άπαντες δεσμεύονται να συμπεριφέρονται και να κινούνται με αρχή την Τεκτονική αλληλεγγύη και ανοχή.
Και όλα τα ανωτέρω, στη βάση της ευθύτητας, της συνείδησης και της τιμής, που συμβολίζονται από τον γνώμονα, τον διαβήτη και το ξίφος αντίστοιχα, και επί της Βίβλου του Ιερού Νόμου.
Οι διαβεβαιώσεις και οι όρκοι συνιστούν μια νέα διαθήκη, προφορική αυτή τη φορά, που είναι όχι μόνο κοινωνική αλλά και Τεκτονική. Μοιάζει με συνέχεια της Κοιν. Διαθ. πριν από την αρχή της τελετής μύησης. Ξεκινάει λοιπόν η νέα ζωή, όπου οφείλουμε να πράττουμε ό,τι κατ’ αναλογία υπογράψαμε ότι κάναμε με συνέπεια και ευθύνη στην αμύητη ζωή μας.
Από πλευράς των αδελφών της Στοάς, είναι σημαντική η φαινομενολογική και ανθρωπιστική τοποθέτηση ως προς την ψυχολογία του νέου μαθητή, διότι ο νέος βρίσκεται ξαφνικά σε ένα κόσμο του οποίου οι κανόνες δεν είναι ίδιοι με αυτούς της αμύητης κοινωνίας.
Ποιο είναι το σημείο στήριξης του νέου μαθητή; Πως θα πρέπει να δρα στο εξής; Πως θα συμπεριφέρεται στους αδελφούς; Ποια είναι άραγε η εικόνα του εαυτού του μετά τη μύηση του; Πως εκλαμβάνει τη συμπεριφορά των αδελφών απέναντί του;
Και – πολύ σημαντικό αυτό – τι πρέπει να κάνουμε ώστε ο νέος μαθητής να μην γίνει θύμα της σύγχυσης που προκαλείται από μια πιθανή διπλή όψη του εαυτού του; Διότι από τη μια πλευρά έχει συνείδηση του ότι ξεκινά μια πορεία σε ένα κόσμο με νέους κανόνες, αλλά από την άλλη πλευρά οι κανόνες αυτοί του είναι ακόμα άγνωστοι, με αποτέλεσμα να χρειάζεται να ανατρέχει στις ήδη γνωστές και καλά εμπεδωμένες αρχές της αμύητης ζωής του προκειμένου να ερμηνεύσει το νέο του περιβάλλον και τους νόμους που το διέπουν.
Φαίνεται παράλογο!
Στο σημείο αυτό υπεισέρχεται η επαφή με το είδωλό του, δηλαδή η αντανάκλαση του εαυτού του στο νέο καθρέπτη που συνιστούν αδελφοί και όχι στον παλαιό γνωστό του καθρέπτη της αμύητης κοινωνίας από την οποία προέρχεται. Το νέο είδωλο έχει μόλις αρχίσει να αναδύεται, ενώ το παλαιό είναι ακόμη πολύ ισχυρό. Πρόκειται για ένας είδος προσωρινής διπλοπίας: διπλός κόσμος – ο ένας παλαιός και γνωστός, ο άλλος νέος και άγνωστος – με παροχή διπλού αντικατοπτρισμού – ο ένας κόσμος παρέχει το γνώριμο είδωλο του εαυτού, ενώ ο άλλος κάτι ακόμη ασχημάτιστο, που ποιος ξέρει πως θα εξελιχθεί στον χρόνο…
Πρόκειται για φαινομενολογικό και ψυχολογικό πρόβλημα: οι νόμοι του Τεκτονικού περιβάλλοντος ναι μεν του κοινοποιήθηκαν εν περιλήψει, αλλά δεν είναι ακόμη λειτουργικοί και δεν έχουν αφομοιωθεί. Κατά συνέπεια, η συμπεριφορά των αδελφών απέναντι του είναι εν μέρει μόνο ερμηνεύσιμη, διότι δεν γνωρίζει τον κώδικα. Θεωρητικά βέβαια, σαν ακραία λογική προέκταση, ο νέος θα μπορούσε να πάθει κρίση ταυτότητας, διότι αυτό που αποδέχεται ως εικόνα του εαυτού του είναι δυνητικά διαφορετικό από αυτό που οι αδελφοί πιστεύουν γι αυτόν, οπότε δεν είναι πλέον σίγουρος για το είδωλό του, τουλάχιστον όχι τόσο όσο έχει συνηθίσει να είναι.
Θεωρώ ότι είναι πιο υπεύθυνη στάση το να παρουσιάζουμε την κατάσταση ως έχει, χωρίς περιστροφές, παρά να επιδιδόμαστε σε κηρύγματα και θεωρητικά λογύδρια για τον Θεσμό, την Αδελφότητα, τους όρκους, τα Φώτα τα εργαλεία κλπ. Ότι δηλαδή υπάρχουν δύο διαφορετικές όψεις του κόσμου: αυτή που έχουμε συνηθίσει και αυτή του Τεκτονισμού. Οι δύο αυτοί κόσμοι συνυπάρχουν, αλληλεπιδρούν και μπορούν κάλλιστα να συμβιώνουν αρμονικά και να συνυπάρχουν με απόλυτη συμβατότητα. Η Τεκτονική οπτική είναι θέμα μαθητείας και θα αποκτηθεί με την πάροδο του χρόνου. Αυτό λοιπόν που βιώνει ο νέος μαθητής δεν είναι ούτε σχιζοειδές ούτε αντιφατικό. Απλά, χρειάζεται υπομονή, επιμονή και διάθεση. Απλά, είναι ευθύνη της Στοάς και του αναδόχου το να αισθανθεί άνετα ο νέος μαθητής. Για το λόγο αυτό οφείλουν όλοι οι αδελφοί να έχουν πλήρη γνώση του ζητήματος. Ο Τεκτονισμός πανω απ’ όλα είναι βίωμα. Και ο νέος αδελφός πρέπει γρήγορα να καταλάβει ότι η εκμάθηση των κανόνων δεν είναι μόνο δική του υπόθεση, αλλά και της Στοάς του και των αδελφών, από τους οποίους πρέπει να ζητά αρωγή χωρίς φόβο ή αιδώ. Είναι και αυτό ένας νέος βασικός κανόνας: «ο ερευνών ευρήσει και ο ευρών αμοιφθήσεται».
Λίγο-λίγο όμως περνάει ο καιρός. Λειτουργούμε κάτω από τις νέες συνθήκες, μαθαίνουμε το νέο μας περιβάλλον, αποκτάμε συνείδηση του τι συμβαίνει με το Θεσμό, γνωρίζουμε όλο και καλλίτερα τους αδελφούς, προχωράμε στους β° όταν κριθούμε άξιοι Αύξησης Μισθοδοσίας, επωμιζόμαστε νέες υποχρεώσεις, τις οποίες καλούμαστε να διεκπεραιώσουμε εντός και εκτός Στοάς με υπευθυνότητα και συνέπεια.
Και αναρωτιέμαι τώρα, αν ήμουν ξανά υποψήφιος προς μύηση σε κάποιον φανταστικό βαθμό, όπου έπρεπε να υπογράψω μια άλλου τύπου διαθήκη, Τεκτονική αυτή τη φορά και όχι κοινωνική όπως τότε, μια διαθήκη που θα με ρώταγε, σαν τη συνείδησή μου πριν από το θάνατο, αν έπραξα πραγματικά όσα ορκίστηκα με υπευθυνότητα και συνέπεια, τι θα απαντούσα; Θα τολμούσα να πω ό,τι με ελαφρά, ίσως, καρδιά είπα τότε που πρωτομυήθηκα; Ή θα το απέφευγα; Ή μήπως θα θεωρούσα ότι τα έκανα όλα ευθέως, δηλαδή σωστά, και σαν υπεύθυνος και συνεπής Τέκτονας δικαιούμαι να συνεχίσω στον νέο αυτό περίεργο βαθμό;
Ας φανταστούμε μερικές ερωτήσεις της φανταστικής Τεκτονικής Διαθήκης:
Σαν ενσυνείδητος και συνεπής Τέκτονας γνωρίζετε το Τυπικό και τον Κανονισμό;
Μελετάτε το Τυπικό έστω και λίγο πριν από τις μυήσεις άλλων αδελφών ή νεοεισερχομένων μελών;
Έχετε αίσθηση της παγκοσμιότητας του θεσμού; με άλλα λόγια, συναισθάνεστε ότι η παραμικρή προσφορά ή μη προσφορά σας έχει ουσιαστικά παγκόσμιο αντίκτυπο;
Σαν μέλος της παγκόσμιας Τεκτονικής αλύσου, προσφέρατε την παρουσία σας και τον οβολό σας στην Στοά σας ανελλιπώς; Ή θεωρείτε ότι και να μην έρθετε δεν πειράζει και τόσο, αφού θα έρθουν οι άλλοι αδελφοί και θα δώσουν αυτοί τον οβολό τους αντί για σας;
Φροντίσατε να γνωρίσετε καλλίτερα τους αδελφούς σας; τους οικείους τους; Ή μήπως είσαστε τελείως ξένοι;
Η καθημερινή σας ζωή είναι σύμφωνη με την Τεκτονική ιδιότητά σας;
Είστε στις παρουσίες σας συνεπείς και στις μηνιαίες εισφορές ενήμεροι;
Είστε στην ώρα σας συνεπείς;
Ασχοληθήκατε με τη βελτίωση της ποιότητας των εργασιών στη Στοά σας;
Προσπαθήσατε να κάνετε πονήματα που να βοηθούν τους αδελφούς και τη Στοά σας γενικότερα και όχι μόνο τον εαυτό σας ή μήπως παρευρεθήκατε σε όσες εργασίες λιγότερο γίνεται;
Αξίζετε στ’ αλήθεια Αύξηση Μισθοδοσίας;
Συμμετέχετε στις εκδηλώσεις της Στοάς σας και του Τάγματος σας; Ή μήπως θεωρείτε δεδομένο ότι και πάλι κάποιοι άλλοι αδελφοί θα σας καλύψουν;
Βλέπετε τον Τεκτονισμό σαν μια ενδιαφέρουσα παρέα, μόνο, ή σαν κάτι παραπάνω;
Πράττετε ό,τι ευθύνεστε ή κι αυτό το περιμένετε από τους άλλους;
Συναισθάνεστε ότι οι αδελφοί σας επηρεάζονται από τη γενικότερη στάση σας, όπως και εσείς από τη δικιά τους; Δηλαδή, ότι μαθαίνει ο ένας από τον άλλο, συχνά χωρίς να το καταλαβαίνει; Ότι βοηθιέται ο ένας από τον άλλο, πνευματικά και κοινωνικά, είτε το καταλαβαίνετε άμεσα είτε όχι;
Συναισθάνεστε ότι η ατομικότητα είναι εξίσου σημαντική με την ομαδικότητα και αντίστροφα;
Αφήνετε όντως τα μέταλλα εκτός της θύρας του Ναού ή μήπως ασχολείστε με προσωπικές διενέξεις με αδελφούς και εκφέρετε γνώμες για άλλους, αγνοώντας ότι ίσως υπάρχουν αποφάσεις σε ανώτατο ιεραρχικό επίπεδο, που δεν έχετε ούτε τη γνώση ούτε και τα δεδομένα για να κρίνετε;
Μήπως ξεχνάμε ότι η Τεκτονική ανοχή δεν ταυτίζεται με την κοινώς εννοούμενη ανοχή της αμύητης κοινωνίας, και ότι δεν έχει τίποτα κοινό με την αδιαφορία, την ψευτο-συμπόνια και τον ωχαδερφισμό;
Δείχνετε έμπρακτα ότι ενδιαφέρεστε για το Τάγμα και τη Στοά σας παραμερίζοντας τα προσωπικά σας και τα διαπροσωπικά σας; Παραμερίζοντας τις φιλοδοξίες και απορρίπτοντας τις φατρίες;
Συντελείτε στην αύξηση των στηλών;
Δείχνετε ενδιαφέρον και φροντίδα για τους νέους αδελφούς; ‘Η μήπως τους αφήνετε στην τύχη τους;
Τέλος, η φανταστική διαθήκη θα έκλεινε, ίσως, με τις ακόλουθες ερωτήσεις:
Γνωρίζετε ότι ο Τεκτονισμός συνιστά μια θετική στάση ζωής, σύμφωνα με την οποία θεωρούμε τόσο τους άλλους όσο και τους αδελφούς σαν πραγματικούς αδελφούς, τους βοηθάμε και μας βοηθούν και θέλουμε το καλό τους; Γνωρίζετε ότι όσο μεγαλύτερη γίνεται αυτή η αλυσίδα τόσο μεγαλύτερος είναι ο αντίκτυπος παγκόσμια;
Γνωρίζετε ότι ο Τεκτονισμός δοξάζει την εργασία και την προσφορά και ότι χωρίς αυτές τις ιδιότητες δεν είστε αληθινός Τέκτονας; Ότι η προσφορά δεν είναι αναγκαίο ούτε απαραίτητο να αναγνωριστεί; Ότι τα κίνητρα του Τέκτονα δεν μπορεί να είναι οι αναγνωρίσεις, οι τιμές, οι βαθμοί και οι διακρίσεις;
Σκεφτήκατε ποτέ ότι ίσως να ομφαλοσκοπείτε κατά τη διάρκεια των εργασιών ή όταν λαμβάνετε το λόγο στα Ποτήρια Αγάπης; Ότι δεν επιτρέπεται ο ναρκισσισμός ούτε στο λόγο ούτε στα έργα μας; Ότι ερχόμαστε εδώ με ευθύνη όχι μόνο του εαυτού μας αλλά και των αδελφών που μας ακούν και ίσως να επηρεάζονται από τα τεκταινόμενα και τα λεγόμενα, οπότε μια τέτοια στάση είναι μη Τεκτονική;
Σκεφτήκατε ότι στα πλαίσια της προοδευτικότητας του θεσμού ο συντηρητισμός, η οπισθοδρόμηση, η προσκόλληση σε ιδέες και πρακτικές τουλάχιστον ξεπερασμένες κάνει κακό στους αδελφούς, στη Στοά και στο θεσμό γενικότερα;
Διανοηθήκατε ποτέ ότι η αδιαφορία για τον πολιτισμό και την ευρεία καλλιέργεια, η αρχαιολατρία, η επανάπαυση στις δάφνες του παρελθόντος, η αντιεπιστημονική ή η μη επιστημονική σκέψη, η τεχνοφοβία, ο μη -ορθός- λόγος μπορεί εκτός από αντιθεσμική στάση να είναι ένα από τα ελαττώματά σας; Σκεφτήκατε την αυτοκριτική στο σημείο αυτό;
Σκεφτήκατε ότι αυτό που δεν γνωρίζουμε δεν είναι απαραίτητα αυτό που πρέπει να φοβόμαστε;
Γνωρίζετε πράγματι ότι στις σημερινές συνθήκες δεν υπάρχουν περιθώρια για χάσιμο χρόνου, για σπατάλη ενέργειας και για λανθασμένες κινήσεις;
Συνειδητοποιείτε ότι αυτό που κάνουμε σήμερα θα έχει σοβαρές συνέπειες στο αύριο;
Γνωρίζετε τις ευθύνες σας αυτές; και αν ναι, έχετε υπάρξει όντως συνεπείς ως προς αυτές;
Το ερωτηματολόγιο της φανταστικής αυτής διαθήκης είναι άμεση απόρροια της Τεκτονικής μας ιδιότητας και των όρκων μας. Τι κάνουμε λοιπόν πράξη απ’ όλα αυτά, με υπευθυνότητα και συνέπεια; Διότι καλές λέσχες, σοβαρές και θεσμοθετημένες, υπάρχουν και εκτός θεσμού. Μόνο που αυτές δεν μας υπόσχονται ούτε αγάπη, ούτε ισότητα, ούτε αλληλεγγύη, ούτε ανοχή. Ούτε πλαίσιο εσωτερικής προόδου, ούτε πεδίο ελεύθερης σκέψης και έκφρασης, και βέβαια, ούτε αδελφότητα. Και να το υπόσχονται, όμως, δεν είναι σε θέση να το αποδείξουν στην πράξη. Αν η διάθεση για συνεύρεση και διασκέδαση είναι ανθρώπινες και απολύτως απαραίτητες, ο Τεκτονισμός είναι σίγουρα κάτι πολύ περισσότερο και πολύ ευρύτερο, που, ωστόσο, έχει εξ ορισμού και αποδεδειγμένα τη δυνατότητα να συμπεριλάβει και την ενδιαφέρουσα παρέα και την καλώς εννοούμενη διασκέδαση. Και έχουμε ευθύνη τόσο να το καταλάβουμε όσο και να ξεχωρίσουμε το ένα από το άλλο. Σε αντίθετη περίπτωση δεν είμαστε συνεπείς ούτε συνειδητοποιημένοι Τέκτονες, δεν είμαστε υπεύθυνα άτομα. Άρα, δεν είμαστε ούτε ειλικρινείς, διότι οι πράξεις μας δεν αντιστοιχούν στους λόγους μας και τις υποσχέσεις μας, για να μη μιλήσουμε για τους όρκους μας…
Μήπως λοιπόν όλα τα προηγούμενα είναι απόρροια του τρόπου που ο καθένας μας αντιλαμβάνεται και εκδηλώνει την αξιοπρέπειά του και ειδικότερα την υπό τους Τεκτονικούς όρους αξιοπρέπεια; Μήπως όλα τα προηγούμενα είναι απόρροια του τρόπου που ο καθένας μας αντιλαμβάνεται και εκδηλώνει τον σεβασμό του προς τους αδελφούς, τον θεσμό και την κοινωνία εν γένει; Μήπως δεν αντιλαμβανόμαστε τον Τεκτονισμό σαν πλαίσιο παιδείας, εσωτερικής καλλιέργειας και πνευματικής βελτίωσης, με αποτέλεσμα την ανεπάρκειά μας και την υστέρηση σε όλα τα ανωτέρω;
Που είναι τότε η υπευθυνότητα, η συνέπεια και η αξιοπρέπεια του ατόμου και του Τέκτονα που τόσο συχνά επικαλούμαστε;
Που είναι η επίγνωση του έσω και του έξω κόσμου, του Κάτω και του Επάνω, που υποστηρίζουμε ότι επιδιώκουμε και προσπαθούμε να κατακτήσουμε;
Που είναι η επαναστατικότητα και η αποφασιστικότητα που οι καιροί απαιτούν;
Αλλά ας πούμε τα πράγματα με το όνομά τους: όλα τα ανωτέρω συνοψίζονται στο κατά πόσο ο Τεκτονισμός είναι σημαντικός στη ζωή μας. Αν μας αρέσει κάτι πολύ και βρίσκεται ψηλά στις επιλογές, τα πιστεύω και τα θέλω μας, τότε είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε μέχρι και θυσίες για να το πετύχουμε και να πάρουμε ικανοποίηση από τη δραστηριότητα αυτή. Η συνέπεια και η υπευθυνότητα είναι μεν κύριοι παράγοντες στις επιλογές και τις πράξεις μας, αλλά συχνά δεν αρκεί. Απαιτείται και κάτι άλλο, που δύσκολα εκφράζεται με λόγια: το βαθύτερο κίνητρο. Έτσι λοιπόν, για μια ακόμη φορά, το ερώτημα μετατίθεται στο κατά πόσο γνωρίζουμε τον εαυτό μας τόσο ώστε η λειτουργία μας στο θεσμό, οι πράξεις και η συμπεριφορά μας να είναι το συνεπές αποτέλεσμα της γνώσης των κινήτρων μας. Τα τυπικά μας, μας ωθούν προς αυτή την κατεύθυνση, διότι, μεταξύ άλλων, πηγάζουν από αυτή ακριβώς τη γνώση. Ας μην την σπαταλάμε…
Α.Α.
Αναπληρωτής Μεγάλος Διδάσκαλος
Σ.Στ. Ήλιος
26 Μαρτίου 2018
(Ο Σκωτικός Τεκτονισμός πρεσβεύει την απόλυτη ελευθερία συνείδησης, σκέψης, έκφρασης. Έτσι, κάθε αναρτώμενο κείμενο συνιστά απόλυτα προσωπική έκφραση του συντάκτη του, δίχως οποιαδήποτε σχετική θέση του Τεκτονικού σώματος).
